Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt.3, sa.1, ss.157-163, 2019 (TRDizin)
Sefaletle sınanmış, kötülüklerle mücadele etmeye çalışırken ahlakından derin yaralar almış bir toplum nasıl iyileştirilebilir? Bizi toplumun diğer fertlerinden ayırt eden kişiliğimiz toplumun eseri olabilir mi? Peki ya mutluluk? Ona, gücü elinde bulunduranların inisiyatifinde mi ulaşılır; yoksa bilgiyi, sevgiyi, inancı paylaşarak ve toplumu bilgiyle dönüştürerek, hiç kimseyi dışarıda bırakmayan, herkesi topluluk içerisinde eşit gören, suçların olmadığı çünkü suç nedeninin ortadan kalktığı bir toplum düzeninde mi ulaşabiliriz? İşte tüm bu soruların yanıtlarına Sosyalizm ifadesini ilk kez kullanan, sosyalist düşüncenin temellerini atan ve ayrıca İnsan Kaynakları Yönetimi açısından ise ilklere imza atan Robert Owen’ ın “Yeni Toplum Görüşü” eseri üzerinden ulaşıyoruz. “Yeni Toplum Görüşü” toplumun suçla mücadele ettiği, toplumsal çöküşün meydana geldiği, toplumun düzeltilmesiyle ilgili çözüm yollarının araştırıldığı bir dönemde yaratılmıştır. İçerdiği ilkelerin ana hedefi topluluğun mutluluğu olup, suça yol açan unsurların araştırılmasını, eşitliğin ve adaletin devletin tüm kurumlarında uygulanabilmesi için mücadele edilmesini ve toplumsal bir dönüşümün gerçekleştirilmesini amaçlamaktadır. Eserde ulaşılmak istenen ana hedef toplumun çıkarı için kamuoyunu yöneltmek ve geniş kitlelerin karakterlerini akla ve bilime uygun olarak yönlendirmektir. Bu eserin incelenmesinin amacı ise günümüzde de hala devam eden birtakım toplumsal ve ahlaki sorunların temeline inmek, geçmişle bağlantılar kurarak günümüz yönetim anlayışı ile dönemler arası benzerlikleri ve farklılıkları ortaya koymaktır. Ahlak ve eğitim konusunun ekonomiye ve toplumsal refaha olan etkisine de vurgu yapan eserin içerdiği ilkeler günümüz yönetim yaklaşımlarına da katkıda bulunması bakımından önem arz etmektedir. 1771- 1858 yılları arasında yaşamış İngiliz sosyalist düşünür Robert Owen, New Lanark' taki fabrikasında yapmış olduğu çalışmalarıyla tanınmıştır. 14 Mayıs 1771 yılında küçük bir kasabada dünyaya gelen Robert Owen, genç yaşında tezgâhtar olarak iş hayatına atılmış, henüz on dokuz yaşındayken yönetici olmuş ve iş hayatında işçi-işveren ilişkilerini ele alarak birçok yorumlamalarda bulunmuştur (Livvarçin, 2017: 373-375). Manchester’da pamuk fabrikasında yönetici olduktan sonra ortaklarını Lanarkshire’ daki New Lanark fabrikalarını satın almaya ikna etmiştir. İşe New Lanark’ taki yaşam koşullarını düzeltmekle başlayan Owen, çalışma koşullarını da düzeltmek için birçok adım atmıştır (Owen, 1995). İşçilerin yaşam standartlarının iyileştirilmesi, eğitim ve öğretim alanında yapılan yenilikler, çocuklar için kreşlerin açılması, yetişkin işçilerin çalışma saatlerinin 10,5 saate indirilmesi, 10 yaşından küçük çocukların çalıştırılmalarının yasaklanması, ücretsiz sağlık hizmetlerinin sağlanması gibi birçok ilke imza atan Owen, suç oranlarının azaltılmasını sağlamak amacıyla eğitim ve kanunlar aracılığıyla çeşitli çözümler üretmiş ve tüm bu reformlarını “A New View of Society”- “Yeni Toplum Görüşü” adlı eserinde derleyerek toplumların aydınlanmasını sağlamıştır. Robert Owen bu eserinde sosyalizm temelli fikirleriyle New Lanark’ ta ortağının kızıyla evlenmesi sonucu yönetiminin başına geçtiği fabrikasında, özerk bir bölgede kurmuş olduğu komün düzeni ve buradaki halkın eğitilmesini, çalışanların haklarının iyileştirilmesini ve halkın kendi içindeki toplumsal dönüşümünü ele almıştır. Eser “Karakter Teşekkülü Üstüne Denemeler, İmalat Sisteminin Etkileri Üstüne Gözlemler, Çocukların Fabrikalarda Çalıştırılması Üzerine, Çalışan Sınıflar Adına İki Önerge, Çalışan Sınıflara Hitap ve Lanark Mahalli İdaresine Rapor” olmak üzere 6 ana başlıktan oluşmuştur. Yazarın amacı toplumun gerçek çıkarlarının bilgisini yaymak, toplumu suç ve suçlulardan arındıracak bir kamuoyu düzeni yaratarak geniş kitlelerin karakterlerini akılcı bir şekilde yönlendirmektir (Owen, 1995). Toplumun topyekûn eğitilmesiyle işletmelerdeki çalışma şartlarının ve verimliliğin artacağını ileri sürmekle beraber toplumsal düzenin ve toplumun mutluluğunun, her yerde aynı şekilde yaşayan ve aynı şekilde davranan karakterlerle sağlanabileceğini, toplumu iyiye ve doğruya götürecek düşüncenin bilgi olduğunu ve karakterlerin akılcı bir şekilde devlet eliyle ya da yerel yönetimlerce yönlendirmesiyle ortak akla yani ideal toplum düzenine ulaşabileceğini düşünmektedir. Savunduğu düşünceleri New Lanark’ ta ki fabrikasında uygulandığı için bu düşüncelerinin ütopik olmadığını ve pratikte uygulanabilir olduğunu savunsa da tecrübeleri bunun tam tersi olduğunun kanıtı olmuştur. Düşüncelerinin yaygınlaşması için New Lanark kasabasında ve işletme içerisinde eğitim hizmetlerini faaliyete geçirmiş yetişkinler ve çocuklar için okullar açmış ve bu uğurda büyük çabalar harcamıştır.