Akademik Veri Yönetim Sistemi
Science Perspective , cilt.71, sa.8, ss.155-160, 2015 (AHCI)
Tebriz tarihi boyunca, özellikle Orta Çağ’dan itibaren, Doğu şehircilik geleneğinin en önemli örneklerinden biri olarak şekillenmiştir. Bu çalışmada, Tebriz’in tarihi kent dokusu içinde yer alan hizmet sistemlerinin (toplumsal, ticari, kültürel ve ulaşım odaklı yapılar) örgütlenme biçimi incelenmiştir. Araştırma, geleneksel doğu kentlerinin hizmet yapısının çok işlevli (polifonksiyonel) bir karaktere sahip olduğunu ve Tebriz’in de bu yönüyle özgün bir örnek oluşturduğunu ortaya koymaktadır.
Tebriz’in tarihsel gelişiminde dört temel ilke belirleyici olmuştur: (1) tarihî değerlerin sürekliliği, (2) kentsel süreçlerin evrimsel gelişimi, (3) konut çevresinin sosyal etkinliği, (4) hizmet sistemlerinin zamansal dönüşümü. Şehir, tarih boyunca hem ticaret yollarının kesişim noktası olarak ekonomik bir merkez, hem de kamusal yaşamın şekillendiği kültürel bir odak olmuştur.
XX. yüzyıla gelindiğinde Tebriz, Batı şehircilik modelleriyle tanışmış; buna karşın, geleneksel hizmet sistemini büyük ölçüde koruyarak, doğu kent kimliğini sürdürmüştür. Ancak 1978 sonrası toplumsal ve ekonomik dönüşümler, mevcut hizmet ağının modern kentsel ihtiyaçlara cevap veremediğini göstermiştir. Günümüzde özellikle şehrin kuzey, kuzeydoğu ve güney bölgelerinde hızla gelişen yeni yerleşim alanlarında, kentsel hizmet merkezlerinin yeniden düzenlenmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır.
Çalışma, Tebriz’in hizmet sisteminin gelecekteki dönüşümünde aşağıdaki ilkelere dayanması gerektiğini vurgulamaktadır:
Tarihsel süreklilik ve kimliğin korunması,
Sosyal aktiviteyi destekleyen kentsel çevrelerin geliştirilmesi,
Hizmet ağlarının mekânsal olarak esnek ve bütünleşik biçimde yeniden örgütlenmesi,
Çok işlevli merkezlerin hem konut hem de işlevsel alanlar arasında dengeli biçimde dağıtılması.
Sonuç olarak, Tebriz’in hizmet sisteminin güncellenmesi, yalnızca kentsel yaşam kalitesini yükseltmekle kalmayacak, aynı zamanda doğu şehircilik mirasının çağdaş kent planlama ilkeleriyle bütünleşmesini sağlayacaktır.
Throughout its history, Tabriz has represented one of the most significant examples of Eastern urban tradition, particularly since the Medieval period. This study examines the organization of service systems—including social, commercial, cultural, and transportation structures—within the historical urban fabric of Tabriz. The research reveals that the service network of traditional Eastern cities was inherently polyfunctional, and Tabriz stands out as an exemplary model of this multifunctional organization.
The historical development of Tabriz was guided by four key principles: (1) continuity of historical and cultural values, (2) evolutionary development of urban processes, (3) social activity of the residential environment, and (4) temporal transformation of service systems. Throughout its evolution, the city functioned both as an economic hub located at the crossroads of major trade routes and as a cultural and social center fostering public life.
By the twentieth century, Tabriz had come into contact with Western urban planning practices while largely maintaining its traditional service system and distinct Eastern urban identity. However, the socio-economic and political changes following the 1978 revolution revealed the inadequacy of existing service networks in meeting the modern needs of the population. In recent decades, particularly in the rapidly developing northern, northeastern, and southern districts, the necessity for restructuring urban service centers has become evident.
The study concludes that the future transformation of Tabriz’s service system should be based on the following conceptual principles:
Preservation of historical continuity and identity;
Promotion of socially active urban environments;
Spatial flexibility and integration of service networks;
Balanced distribution of multifunctional service centers within residential and business areas.
Ultimately, updating the service system of Tabriz will not only enhance the quality of urban life but also ensure the integration of Eastern architectural heritage with contemporary urban planning principles, reinforcing the city’s regional and cultural significance.