1960’lı ve 70’li yılların ardından tüm dünyada kapitalizmin yenilenen modelleri eşliğinde kentsel alanlarda teknolojik ve dijital gelişmeler, ülkelerin gelişmişlik düzeyinde yeni yaşam alanlarını ortaya çıkarmıştır. Küresel kapitalizm ve sermaye, dönemsel krizden çıkış yolu için neoliberal politikalarla küresel kentsel alanlarını ‘post fordizm’ ile şekillendirirken diğer yandan güneye doğru yönlenen ‘çevresel fordizmi’ hızla büyütmüştür. Ulusal ve uluslararası düzeyde 70’li ve 80’li yılların ‘büyümenin sınırları’ ve ‘ekoloji’ kavramları üzerinden doğan ‘sürdürülebilir büyüme’ eksenli kentsel politikaların gelişimi, sürecin olumlu algılanmasına neden olmuş ve adeta meşruiyet sağlamıştır. Kapitalizmin finansallaşmaya dayalı sermaye birikimi modeli olan neoliberalizmin kentsel alanda araçsallaştırdığı piyasacı ve rekabete dayalı ‘dünya kenti’ politikaları, giderek daha da katılaşan demokratik sürecin içinde, mimarlık ve planlama gibi disiplinleri çıkarları doğrultusunda yönlendirmiştir. Sermaye grupları 70’li yıllarda yaşanan kriz sürecinde kendini yeniden onarırken diğer yandan neoliberalizmin 2008 küresel finansal krizi ile olagelenler, yeni yıkım ve kronik krizlerin doğmasına yol açmıştır. Gözlemler yanında literatür eksenli bu çalışmanın bütününde sanayi kentlerinin ortaya çıkışından itibaren tarihsel süreçte öne çıkan ekonomik, yönetsel ve mekânsal alandaki politik pratikler günümüze taşınmıştır. Çalışmada 70’li yıllar ve sonrasında neoliberal kapitalizmin çevre odaklı politik ekseni haline gelen sürdürülebilirlikle ilgili birlikteliği, sistemin işleyişi içinde oluşturulan kavramsal çerçeve ve kategorik yaklaşımlar temelinde sorgulanmıştır. Konu ile ilgili olarak özellikle 1980’ler sonrası İstanbul kentsel alanında merkezi ve yerel politikalarla ilgili gelişmeler ve neoliberal uygulamalar, küresel gündemle birlikte değerlendirilmiştir. Çalışmada neoliberal kapitalizmin olmazsa olmaz politik eksenine dönüşen sürdürülebilirliğin kategorik yorumlarının, sistemin sorunlarını çözmekten çok görünmezliğine katkıda bulunduğu görülmektedir. Araçsallaştırılan kentsel politikaların vazgeçilmez aracı haline gelen sürdürülebilirliğin bütüncül kavramsal çerçevesi oluşturulduğunda, kuramsal çerçevede sürdürülebilirliğin çıkmazlığına ilişkin sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Bu aşamada daha büyük çoğunlukları temele alan evrensel nitelikte çok disiplinli makro politik siyasaların kuramsal gelişimi de sürecin en önemli sorunu haline gelmektedir. Bu nedenle çalışmada sistemin devamlılık öngörüsü halinde kapitalizmin temel politik aracı haline gelen sürdürülebilirliğin kuramsal çerçevesine katkı verilmek istenmiştir.
Following the 1960s and 70s, technological and digital developments in urban areas, in conjunction with the renewed models of capitalism across the globe, have given rise to novel living spaces at the level of development of countries. While global capitalism and capital have shaped global urban areas with 'post-fordism' and neoliberal policies as a means of resolving periodic crises, it has concurrently led to the rapid expansion of 'environmental fordism' directed towards the Global South. The emergence of 'sustainable growth' policies, rooted in the concepts of 'limits of growth' and 'ecology' prevalent during the 1970s and 1980s, at both national and international levels, engendered a favourable perception of this process, thereby legitimising it. Conversely, the neoliberalism-driven 'world city' policies, underpinned by a marketist and competition-based model of capitalism, have been instrumentalised in the urban sphere to align disciplines such as architecture and planning with the interests of capital accumulation. This has occurred within the context of a democratic process that has become increasingly rigid. While capital groups were able to repair themselves during the crisis process in the 1970s, the 2008 global financial crisis of neoliberalism led to the emergence of new destruction and chronic crises. This literature-based study utilises observations to analyse the political practices in the economic, administrative and spatial domains that have assumed prominence in the historical process since the emergence of industrial cities, and their progression to the present day. In this study, the association of neoliberal capitalism with sustainability is called into question. This is important because neoliberal capitalism became the environment-oriented political axis in the 1970s and after. The study uses a conceptual framework, and categorical approaches created within the functioning of the system to do this. The study evaluated developments related to central and local policies and neoliberal practices in the urban area of Istanbul, especially after the 1980s, in the context of the global agenda. The study demonstrates that the utilisation of categorical interpretations of sustainability, which has emerged as the indispensable political axis of neoliberal capitalism, serves to perpetuate the invisibility of the system rather than address its underlying issues. The establishment of a holistic conceptual framework for sustainability, which has emerged as a pivotal instrument in the realm of instrumentalised urban policies, has given rise to a deadlock within the theoretical framework concerning sustainability. At this juncture, the theoretical development of universal, multidisciplinary macro-political policies grounded in larger majorities emerge the most pressing issue in the process. The present study aims to contribute to the theoretical framework of sustainability, which has become the main political tool of capitalism in the case of the system's continuity projection.
